راستان | زیر و رو کردن دنیای اینستاگرام ایرانی‌ها سرنخی به ما می‌دهد که بفهمیم مردم در سال 1403 بیشتر به چه محتواهایی علاقمند بودند. در این 10 ماه نبض اینستاگرام ایرانی‌ها مثل همیشه در دست بلاگرهای کمدین و صفحات طنز بوده اما به نظر می‌رسد به‌زودی شاهد یک دگردیسی جالب در این شبکه مجازی باشیم؛ چرا‌که تماشای محتواهای شوخی و خنده رو به کاهش بوده و جای آن را علاقه به پست‌ها و استوری‌های آموزشی گرفته است. یک واقعیت دیگر هم اینکه شبیه به انفجاری کوچک، محبوبیت اینفلوئنسرهایی مثل آیسان اسلامی، جای نفوذ هنرمندان و ورزشکارانی مانند علی دایی و پرویز پرستویی را گرفته است. اینستاگرام ایرانی به چه سمتی حرکت می‌کند؟
در انتخابات اخیر آمریکا با وجود تبلیغات فراوان سلبریتی‌های ورزش، سینما و موسیقی از کامالا هریس، اکثریت مردم کار خودشان را کردند و به ترامپ رای دادند. از آن موقع بود که رسانه‌های انگلیسی‌زبان درباره کاهش نفوذ سلبریتی‌ها تیتر زدند و گزارش‌ها نوشتند. حالا تحقیق جدیدی همین واقعیت را درباره ایران هم توصیف کرده است. ابوالفضل حاجی‌زادگان، پژوهشگر اجتماعی برای پنجمین سال متوالی محتوای مصرفی ایرانیان را در اینستاگرام بررسی کرده است. گزارش مفصل او نشان داده در پنج سال گذشته علاقه کاربرهای ایرانی به دنبال‌کردن فضاهای مجازی بازیگران، هنرمندان و ورزشکاران 11 درصد کمتر شده است. از بین این میدان‌ها، ورزشی اوضاع بهتری داشته اما بی برو‌برگرد جذابیت موضوع‌های سینمایی و موسیقی نزول کرده است. نکات مهم گزارش این پژوهشگر درباره روندهای تغییر در اینستاگرام ایرانی از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۳ را می‌خوانید:
وقتی می‌گوییم نفوذ هنرمندان کم شده یعنی باید جای آنها را کسی یا علاقه جدیدی گرفته باشد. آن حلقه گمشده کیست؟ برد در سال 1403 با اینفلوئنسرهای «سبک زندگی» بوده. یعنی آنهایی که با یک موبایل از صبح تا شب و زندگی روزمره خود فیلم می‌گیرند و پست و استوری می‌گذارند، توانسته‌اند فالوئرهای بیشتری جذب کنند. اما یک گروه دیگر هم به جای سلبریتی‌ها محبوب شده‌اند.
تا همین سال پیش از بین سلبریتی‌ها محبوبیت علی کریمی، علی دایی، گلشیفته فراهانی و پرویز پرستویی معمولا از همه بیشتر بود اما جای آنها را چه کسی گرفته است؟ آیسان اسلامی. هیچ کسی به اندازه این چهره بلاگر در دو سال گذشته در اینستاگرام محبوب نشده. حتی تا اندازه‌ای که محبوبیت او از علی دایی هم جلو زده است. بعد از آیسان، معین فرجی، شروین حاجی‌پور، سینا فرحی و مجتبی شفیعی هم خیلی سریع توانسته‌اند به محبوبیت خود اضافه کنند. معین فرجی یک صفحه مشاوره اینستاگرامی دارد که بیشتر از سه میلیون مخاطب او را دنبال می‌کنند.
سینا فرجی با یک میلیون و 500 هزار دنبال‌کننده هم کسب و کار مشابهی دارد و هر دو از راه پکیج‌فروشی پول در می‌آورند. یعنی پکیج‌هایی مثل بسته آموزشی جذب بازدیدکننده استوری، بازدید ریلز می‌فروشند. از همان کارهایی که باید عدد یک را ریپلای کنید تا بهتان بگوید از چه راهی پولدار شوید. مجتبی شفیعی هم یک بلاگر و بازیگر کمدی است که روزهای اول با ویدئوهای تقلید از مجریان اخبار صدا و سیما معروف شده بود. او حالا بیشتر از نیم‌میلیون دنبال‌کننده دارد.
صفحه‌های اینستاگرامیِ علی کریمی، نوید محمدزاده، علی دایی، گلشیفته فراهانی و پرویز پرستویی به‌ترتیب پنج صفحه‌ای هستند که در فاصله سالهای ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳، بیشترین محبوبیت نسبی را داشته‌اند. اینجا یک نکته جالب وجود دارد. آن هم اینکه علی کریمی اگرچه در یک برهه کوتاه در سال 1401 توانست به محبوبیت خود اضافه کند اما محبوبیت علی دایی به صورت آهسته و پیوسته بیشتر شده و از کریمی پیشی گرفته است.
سالهای اول فراگیر شدن اینستاگرام، صفحات مد و زیبایی توانسته بودند مخاطبان ایرانی زیادی دور خود جذب کنند اما سال 1399، سال شکست این صفحات بوده. پله‌پله میزان علاقه و تعداد مخاطبان مد، پوشاک، آرایش و استایل کمتر شده است. امسال هم مانند همه این سال‌ها، صفحات مد و زیبایی به سقوط خود ادامه دادند.
بعد از سبک زندگی، ژانر صفحه‌های احساسی، گردشگری و مذهبی رشد داشته. صفحات مذهبی چه اوضاعی داشتند؟ طرفداران صفحات مذهبی آنقدر زیاد نیست که این ژانر را به رتبه‌های بالای مورد علاقه برساند اما به صورت کلی رشد صفحات مذهبی بیشتر شده است. البته آن دسته از صفحات مذهبی توانسته‌اند فالوئر بیشتری بگیرند که فضای معنوی و عرفانی داشته‌اند و پیوندی با جریان رسمی و نهادمند کشور ندارند. نکته جالب این ماجرا این است که سال ۱۳۹۸، مداحان به‌طور میانگین بیشتر از دو نوع دیگر صفحه‌های مذهبی دنبال‌کننده داشتند اما در سال ۱۴۰۳ فاصله با معناداری از دیگر صفحات مذهبی به لیگ‌های پایین‌تر سقوط کردند.
یک نکته جالب در دل این واقعیت وجود دارد که علاقه به صفحات خبری بیشتر شده اما در مقابل سهم صفحه‌های سیاسی به کمترین میزان خود از سال ۱۳۹۸ تاکنون رسیده است. حالا این در حالی است که امسال فضای سیاسی کشور یک انتخابات هم پشت سر گذرانده و قاعدتا باید با هیجان سیاسی بیشتری روبه‌رو بودیم. تحلیل نویسنده این بوده که به نظر می‌آید هیچ صفحه‌ای نیست که رویکرد سیاسی کاربر ایرانی را نمایندگی کند. او نوشته این به خاطر بی‌علاقگی مردم به سیاست نیست که اگر چنین بود، گرایشی به فیلترینگ اینستاگرام وجود نداشت. بلکه بیشتر به این خاطر است که مردم به جریان‌های سیاسی بی‌اعتمادند و دچار بحران نماینده‌های سیاسی هستند.
سوال اصلی اینجاست: بین اصلاح‌طلب و اصولگرا کدام یک دنبال‌کننده بیشتری دارد؟ جواب این است: براندازها بیشترین فالوئر را دارند و بعد از آنها اصولگرایان قرار می‌گیرند. صفحات گروه سیاسی مخالفان به طور میانگین دو میلیون و 500 هزار فالوئر دارد و با فاصله میانگین فالوئر اصولگرایان یک میلیون از این کمتر است.
برخلاف اینکه اینستاگرام را سکویی مناسب تفریح و شادی و وقت‌کشی می‌دانند، بررسی اینستاگرام ایرانیان نشان می‌دهد که چهار سال است از تعداد صفحات طنز و سرگرمی کم شده و جای آنها را صفحات آموزشی و کسب و کار گرفته. اگر تغییر علایق با همین فرمان پیش برود یعنی تا دو سه سال آینده این صفحات «آموزشی» تبدیل به محبوب‌ترین ژانر ایرانی‌ها در اینستاگرام می‌شود. البته هنوز هم صفحات طنز در توزیع پیج‌های پرمخاطب فعال، در رأس است اما سرعت رشد آن هم‌اندازه با ژانرهای دیگری مثل آموزشی و کسب و کار نیست.
با وجود اینکه معمولا برای توجیه فیلترینگ اینستاگرام گفته می‌شود که این سکو به دلیل نمایش محتواهای غیراخلاقی مسدود شده اما مخاطب صفحات پورنوگرافی در این مدت بسیار کمتر از قبل شده. در سال ۱۳۹۸، از هر ۱۰ صفحه پرمخاطب ایرانی در اینستاگرام، یک صفحه محتواهای پورنوگرافیک منتشر کرده و این نسبت در سال ۱۴۰۳ به کمتر از ۱ درصد رسیده است.
سرعت جذب فالوئر موسیقی کم شده اما تغییر بزرگ این است که حالا نبض اینستاگرام فقط در دست پاپ‌خوان‌ها نیست. رپرها در فقط پنج سال توانسته‌اند به اندازه موسیقی پاپ طرفدار جمع کنند. به طور میانگین حدود یک میلیون و 600 هزار نفر صفحات پرطرفدار موسیقی پاپ و تقریبا همین عدد هم صفحات رپرها را دنبال می‌کنند اما میانگین دنبال‌کننده اینستاگرامی در موسیقی سنتی 400 هزار عدد از آن کمتر است.
هفت صبح
بارون ترامپ در مراسم تحلیف پدرش دونالد ترامپ توجه‌ها...
اشک‌های سپند امیرسلیمانی برای همسرش در گفتگو با علی...
تصاویری جنجالی از توکا فرهنگ دختر داریوش فرهنگ و سوسن...
ویدئویی از سرقت مسلحانه چندین کیلو طلا در محله خلیج‌فارس...
